Gezegenler Neden Yuvarlak? Sadece Fiziksel Değil, Felsefi de Bir Soru!
İzmir’de bir kafede arkadaşlarla sohbet ederken, birden aklıma takıldı: “Gezegenler neden yuvarlak?” Yani, bu kadar büyük şeyler niye tam da bu şekilde olmalı? Hani hep deriz ya, “Dünyanın yuvarlak olduğu kesin, ama ya diğer gezegenler?” O an bir anlığına durup, bu kadar büyük bir sorunun cevabını bulmaya çalıştım. Cevaplarımı bulmadan önce, kendimi hemen bir kahve alırken buldum. Tabii bu soruyu düşündükçe, aklımdan bir sürü başka soru geçti, ama önce buna bir bakalım. Gezegenler neden yuvarlak? Durun, hem de gerçek anlamıyla yuvarlak… (Evet, bazıları şekil olarak değil ama boşverin.)
Hayatımızda Yuvarlak Şeyler ve Büyük Sırlar
Bazı şeyler yuvarlaktır. Mesela top, futbol, kahve fincanım, zeytin, dünya… Bunlar yuvarlak. Ama en başta, “Neden?” sorusu kafama takılıyor. Benim çocukken, en sevdiğim şeylerden biri top oynamaktı. Ama bir gün topun yuvarlak olmasa da, gerçekten daha iyi olacağını düşündüm. “Daha düzgün, daha net bir kenara sahip olsaydı, hiç yoktan yere duvara çarpmaz mıydı?” diye düşündüm. Ancak, fiziksel gerçeklik şunu söylüyor: “Hayır, hayatta her şeyin köşesi olması gerekmiyor. Yuvarlak olmanın bir nedeni var.” Ve işte bu, gezegenler için de geçerli. Peki, neden? Cevap kısa ve öz: Yerçekimi.
Yerçekimi: Evrenin “Yuvarlaklık Kuralı”
Şimdi, bilimsel açıdan bu soruya bakalım. Gezegenler yuvarlaktır çünkü yerçekimi her noktadan gezegene eşit şekilde çekiş yapar. Yani, bir gezegenin kütlesi, her yönüyle eşit şekilde içeri doğru çeker. Bu da demek oluyor ki, gezegenin her noktası diğer noktalara aynı mesafede çekilir ve sonunda gezegen yuvarlak olur. Durun, biraz durun, düşündüm de… Ne kadar da romantik bir şey aslında, değil mi? Her şeyin birbirine eşit olduğu bir yer. O kadar eşit ki, bambaşka bir gezegende yaşasak da, yine bu yuvarlaklık kuralları geçerli olurdu. (Evrenin de belli kuralları var, birader!)
Peki, gerçekten gezegenlerin yuvarlak olması o kadar basit mi? Hayır, tabi ki de değil. Şöyle de bir şey var: Eğer bir gezegenin yeterince büyük bir kütlesi varsa, yerçekimi onu her yönüyle çekip yuvarlak bir şekle dönüştürüyor. Yani küçük bir gezegen, o kadar da yuvarlak olmayabilir. Mesela bir asteroidin şekli biraz daha, “Bu kadar yuvarlak olamam, özgür ruhluyum” gibi.
Bu Ne Alaka? Herkes Kendi Yuvarlağında mı Yaşıyor?
Gerçekten de, gezegenlerin yuvarlaklığı insana biraz felsefi bir soru gibi geliyor. Çünkü bir gezegenin şekli, aslında evrende her şeyin eşit olduğunu ve büyük bir güç tarafından şekillendirildiğini gösteriyor. Hem de sadece fiziksel olarak değil, ruhsal olarak da. Ne de olsa, bir gezegen yuvarlakken insanlar da hayatlarını bazen yuvarlak bir şekilde mi yaşamalı? Şimdi, “Tamam, yeter! Bize gezegenin yuvarlaklığını anlat, biz de kahve içiyoruz” diyebilirsiniz. Haklısınız ama düşünsenize, evrenin tam merkezindeyiz ve her şey mükemmel bir şekilde dönerken biz sadece “Yuvarlak mı?” diye sorguluyoruz. Hadi ya!
İçsel Bir Yuvarlaklık: Olayı Abarttım mı?
Bir ara gerçekten de abarttığımı fark ettim. “Gezegenler neden yuvarlak?” sorusunu bir iki dakika düşündüm. Sonra kahvemi yudumlarken, “Yok ya, galiba gezegenlerin yuvarlak olmasının tek nedeni yerçekimiymiş. O kadar büyütmemin gereği yok.” dedim ve kendimi biraz rahatlattım. Ama şu da var ki, bir gezegen yuvarlakken biz de neden hayatımızda bazı şeyleri düzgün yapmaya çalışıyoruz? Yani, biraz neşeli, biraz yuvarlak… Hadi, kabul edelim, herkesin içinde bir küçük gezegen var, değil mi?
Sonuçta Gezegenler Neden Yuvarlak?
Sonuç olarak, gezegenler yuvarlak çünkü yerçekimi, her şeyin merkezine doğru çekiyor ve kütlenin eşit şekilde dağılmasını sağlıyor. Bu da gezegenin yuvarlak olmasına neden oluyor. Ama bir açıdan bakıldığında, gezegenlerin yuvarlak olması bence bize evrenin ne kadar düzenli ve simetrik olduğunu hatırlatıyor. Kısacası, fiziksel yasalar bile bazen hayatımızda bir anlam taşıyor gibi görünüyor. Ne dersiniz, gezegenler yuvarlak diye biz de biraz daha yuvarlak olsak, işler kolaylaşmaz mı?