Toplumsal Bakışla Göz Tembelliği: Görmenin Görünmeyen Sınırları
Bir sosyolog olarak, insanın yalnızca biyolojik bir varlık değil; aynı zamanda toplumsal bir ürün olduğuna inanırım. Göz tembelliği gibi tıbbi bir olguyu dahi ele alırken, bu durumun birey ve toplum arasındaki etkileşimlerle nasıl biçimlendiğini, hatta toplumsal rollerin bu sürece nasıl yön verdiğini anlamak mümkündür. Çünkü beden, toplumun taşıyıcısıdır; normlar, roller ve kültürel pratikler ise bedenin nasıl algılandığını ve değerlendirildiğini belirler.
Göz Tembelliği Nedir ve Gerçekten İlerler mi?
Tıpta “ambliyopi” olarak bilinen göz tembelliği, bir gözün diğerine kıyasla daha az görme kapasitesine sahip olması durumudur. Genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkar ve erken teşhisle tedavi edilebilir. Ancak tedavi edilmediğinde zamanla kalıcı hale gelebilir. Bu noktada, göz tembelliğinin ilerleyip ilerlemediği yalnızca biyolojik değil, toplumsal bir mesele haline gelir. Çünkü bireyin sağlık durumuna verdiği önem, toplumun sağlık anlayışıyla doğrudan ilişkilidir.
Modern toplumlarda beden bir performans alanıdır. Görme, tıpkı konuşmak veya yürümek gibi “tam” yapılması gereken bir eylem olarak görülür. Göz tembelliği ise bu bütünlüğü bozan, dolayısıyla norm dışı bir durum olarak algılanabilir. Bu algı, bireyin tedaviye yaklaşımını, ailesinin konuyu ele alış biçimini ve hatta çevresinin verdiği tepkiyi şekillendirir.
Toplumsal Normlar ve Görme Yetisinin Değeri
Toplumlar, “sağlıklı beden” kavramını çoğu zaman normatif bir ölçütle tanımlar. Bu normlar, bireyin fiziksel yeterliliği üzerinden bir sosyal statü yaratır. “İyi görmek”, “iyi çalışmak” veya “verimli olmak” gibi ifadeler, yalnızca tıbbi değil, aynı zamanda kültürel bir önceliğe işaret eder. Dolayısıyla göz tembelliği, bireyi bu normların dışına iten bir görünmez sınır oluşturur.
Bazı toplumlarda bu durum bir eksiklik olarak görülürken, bazı kültürel bağlamlarda aile içi korumacılıkla örtülür. Örneğin, erkek çocuklarda görme problemi daha erken fark edilip tıbbi destek aranırken, kız çocuklarının sorunları çoğu zaman “önemsenmez.” Bu da toplumsal cinsiyet rollerinin sağlık üzerindeki etkisini açıkça gösterir.
Cinsiyet Rolleri: Görmek ve Görülmek Arasındaki Fark
Toplumsal cinsiyet rolleri, bireyin bedenini nasıl deneyimlediğini belirleyen en güçlü yapısal etmenlerden biridir. Erkeklerin toplumsal olarak işlevsel rollere yönlendirildiği bir toplumda, görme yetisi bir üretkenlik aracıdır. “İyi görmek”, “dikkatli olmak” ve “net görmek” erkeklik ideallerinin bir uzantısı olarak kabul edilir. Bu nedenle erkeklerde göz tembelliği çoğunlukla erken teşhis edilir; çünkü erkek bedeni, toplumun yapısal işlevselliğini sürdürme sorumluluğunu taşır.
Kadınlar açısından ise mesele daha çok ilişkisel bir bağlamda şekillenir. Görmekten ziyade “görülmek” ön plana çıkar. Kadın bedeni, estetik ve bakım ekseninde değerlendirilirken, göz tembelliği gibi bir durum genellikle “önemsiz bir detay” olarak görülür. Bu durum, kadınların sağlık sorunlarını paylaşma veya tedavi arayışına girme eğilimini zayıflatır. Yani göz tembelliği yalnızca bir görme kusuru değil, aynı zamanda cinsiyetlendirilmiş bir deneyimdir.
Kültürel Pratikler ve Görme Algısı
Birçok kültürde göz, “ruhun penceresi” olarak betimlenir. Bu metafor, görmenin yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda sembolik bir eylem olduğunu ortaya koyar. Göz tembelliği bu bağlamda, bireyin dünyayı eksik algılaması değil; toplumun bireyi eksik görmesiyle ilgilidir. Görmeyen göz değil, görmeyi değer hiyerarşisine bağlayan kültür “eksiktir.”
Bazı topluluklarda göz tembelliği olan çocuklara özel koruyucu davranışlar sergilenirken, bazı ailelerde bu durum gizlenir. Çünkü “kusursuzluk” ideali hâlâ birçok kültürde sosyal kabulün temelidir. Bu gizleme pratiği, sorunun ilerlemesine ve bireyin kendini değersiz hissetmesine yol açabilir.
Sonuç: Görmenin Sosyolojisi Üzerine
Göz tembelliği tıbbi bir terimle açıklansa da, gerçekte bu olgu sosyal bir aynadır. Bireyin görme kapasitesi, toplumun onu nasıl gördüğüyle şekillenir. Toplumsal normlar, cinsiyet rolleri ve kültürel pratikler, hem hastalığın ilerlemesini hem de bireyin bu hastalıkla kurduğu duygusal ilişkiyi belirler.
Bu yazı, bir göz rahatsızlığının ötesinde, “görmek” ve “görülmek” arasındaki derin toplumsal gerilimi anlamaya çalışır. Çünkü bazen asıl tembellik, gözde değil; toplumsal algıdadır.
Senin Deneyimin Ne?
Sen toplumun seni nasıl gördüğünü hiç düşündün mü? Belki bir beden özelliğin, bir farklılığın ya da bir sessizliğin senin görünürlüğünü şekillendiriyor. Deneyimlerini, göz tembelliği ya da başka bir farkındalık üzerinden paylaşarak bu görünmez sınırları birlikte sorgulayabiliriz.