Babüssaade Kapısında Ne Yazıyor? Tarihî Bir Sözün Gölgesinde Toplumsal Cinsiyet ve Adalet Üzerine Düşünmek
Bir Kapıdan Fazlası: Samimi Bir Giriş
Bazı kelimeler vardır ki bir taşın, bir kapının ya da bir kitabın üzerine yazılsa da aslında tüm insanlığa seslenir. Osmanlı sarayının kalbi sayılan Topkapı Sarayı’nda, Babüssaade Kapısı tam da böyle bir anlam taşır. Yüzyıllardır orada duran o söz, yalnızca geçmişe değil, bugünümüze de ayna tutar. Peki, bu kapının üzerinde yazan cümleleri bugünün gözlüğüyle, toplumsal cinsiyet eşitliği, çeşitlilik ve sosyal adalet çerçevesinde okumayı hiç denedik mi?
Tarihî Bağlam: “Adalet Mülkün Temelidir”in Kapısı
Babüssaade, yani “Mutluluk Kapısı” ya da “Devlet Kapısı”, Osmanlı’da yalnızca bir geçiş noktası değil; adaletin, düzenin ve iktidarın sembolüydü. Kapının üzerinde yazan “Adalet mülkün temelidir” sözü, devletin varlığının ancak adaletle mümkün olduğunu vurgular. Ancak bu söz, bugünün dünyasında yalnızca devlet yönetimiyle sınırlı kalmamalı. Çünkü adalet, artık yalnızca saraylarda değil; topluluklarda, iş yerlerinde, evlerde ve ilişkilerde de temel bir ihtiyaç hâline geldi.
Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Babüssaade
Bugün “adalet” dediğimizde artık yalnızca yasalar ya da devlet kurumları değil, toplumsal ilişkiler de bu kavramın içine dahil. Kadınların tarih boyunca bu adalet arayışındaki yeri, çoğu zaman görünmez kılınmış olsa da, onların sezgisel, empati temelli yaklaşımları toplumsal dönüşümlerin en güçlü motorlarından biri oldu. Kadınlar, adaleti yalnızca bir “hak” meselesi olarak değil, aynı zamanda bir “insanlık” meselesi olarak görmeye eğilimli. Bu yaklaşım, bireyler arasındaki bağları güçlendirir, toplumda dayanışmayı artırır.
Erkeklerin bakış açısı ise genellikle çözüm ve yapı odaklıdır. Tarih boyunca devlet yapılarında, hukukta ve kurumsal düzenlemelerde daha aktif rol almaları, adalet kavramına daha analitik ve sistematik bir gözle yaklaşmalarına neden olmuştur. Bu iki bakış açısı birbirini dışlamaz; aksine, birbirini tamamlayarak daha bütüncül bir adalet anlayışına hizmet eder.
Çeşitlilik ve Adalet: Kapının Ardındaki Gerçek
Babüssaade’nin üzerinde yazan söz, yalnızca bir dönemin devlet anlayışını değil, bugün çeşitliliğin değerini de hatırlatır. Farklı kimliklerin, cinsiyetlerin, inançların ve deneyimlerin bir arada var olabildiği bir toplumda adalet gerçek anlamını bulur. Bu, yalnızca bir ideal değil; sosyal barışın, sürdürülebilir kalkınmanın ve demokratik bir geleceğin ön koşuludur.
Adaletin temeli, herkese eşit davranmaktan çok daha derin bir şeydir: Herkesin ihtiyaçlarının ve tarihsel dezavantajlarının farkında olarak, onlara adil koşullar sağlamaktır. Kadınların iş dünyasında ve siyasette daha fazla yer alabilmesi, LGBTQ+ bireylerin haklarının tanınması, engelli bireylerin erişim olanaklarının genişletilmesi… Tüm bunlar “adalet” kavramının günümüzdeki karşılıklarıdır.
Babüssaade’nin Bugünkü Mesajı: Birlikte Yeni Bir Anlam Kurmak
Bugün Babüssaade’nin önünde durup yukarıya baktığımızda, o söz hâlâ bize fısıldar: “Adalet mülkün temelidir.” Fakat artık “mülk” dediğimiz şey yalnızca devlet değil; toplumun vicdanı, birlikte yaşama kültürümüz ve ortak geleceğimizdir. Bu nedenle o söz, bizden yalnızca bir yöneticinin değil, her bireyin adalet sorumluluğunu üstlenmesini ister.
Toplumsal cinsiyet rollerini, çeşitliliği ve adaleti birlikte düşündüğümüzde, Babüssaade’nin mesajı daha da güçlenir. Kadınların empatisiyle erkeklerin analitikliği buluştuğunda, farklı kimliklerin sesleri aynı sofrada yankı bulduğunda, işte o zaman gerçek anlamda bir adalet inşa edebiliriz.
Bir Soru ile Bitirelim: Senin “Adaletin” Nerede Başlıyor?
Belki de artık Babüssaade’nin kapısından içeri girerken kendimize şu soruyu sormalıyız: Adalet, yalnızca bir söz mü benim için, yoksa her gün kurduğum ilişkilerde, aldığım kararlarda, sustuğum ya da sesimi yükselttiğim anlarda da yaşattığım bir değer mi?
Senin adalet anlayışın nerede başlıyor ve nasıl bir dünyada son bulmasını hayal ediyorsun? Bu sorunun cevabı, o tarihî sözün bugünkü anlamını yeniden inşa etmemize yardımcı olabilir.